Dự thảo Luật Thương mại điện tử: Hướng phát triển thương mại điện tử xanh, bền vững

Chuỗi Mega Livestream “An toàn – An tâm – An vui” - một trong những điểm nhấn nổi bật của Chương trình Online Friday 2025 vừa tổ chức trong tháng 11. Ảnh Ngô Sơn

Việt Nam còn rất nhiều tiềm năng phát triển

Mặc dù thứ hạng về quy mô chưa vượt Indonesia (65 tỷ USD) và Thái Lan (26 tỷ USD), nhưng ông Nguyễn Hữu Tuấn nhấn mạnh tiềm năng phát triển của Việt Nam là rất lớn. Dự kiến đến năm 2025, TMĐT Việt Nam có thể vượt 30 tỷ USD và chiếm khoảng 10% tổng mức bán lẻ hàng hóa và dịch vụ tiêu dùng.

Điều này càng thuyết phục hơn khi nhìn vào các chỉ số: chi tiêu bình quân đầu người 400 USD/năm; 55% dân số mua sắm trực tuyến; các ngành hàng tăng trưởng mạnh như FMCG (62%), gia dụng - công nghệ (41%), thời trang (39%). Đặc biệt, Việt Nam có lợi thế dân số trẻ (70% dưới 35 tuổi), tỷ lệ dùng smartphone 85%, chi phí data thấp và khả năng thích ứng nhanh với các công nghệ mới.

Liên kết từ bức tranh toàn cảnh đến tác động thực tế, ông Nguyễn Hữu Tuấn cho biết, kinh tế số (KTS) - được hiểu là các hoạt động sử dụng công nghệ số và dữ liệu số làm đầu vào - đang tăng trưởng mạnh mẽ. Quy mô KTS Việt Nam năm 2024 đạt 36 tỷ USD và dự kiến 38-40 tỷ USD năm 2025. Đáng chú ý, TMĐT được dự báo chiếm 60-70% tổng giá trị hàng hóa của nền KTS Việt Nam.

Điều này mở ra cơ hội lớn cho DN nhỏ và vừa (SME). Ông Nguyễn Hữu Tuấn cho rằng, sự bùng nổ của TMĐT giúp SME dễ dàng tham gia chuỗi giá trị số, vượt qua giới hạn địa lý và tiếp cận thị trường rộng lớn hơn. Đặc biệt, các SME còn được hưởng lợi từ chính sách hỗ trợ chuyển đổi số của Chính phủ và Bộ Công Thương. Bên cạnh thị trường nội địa giàu tiềm năng (nhất là khu vực nông thôn), SME có thể khai thác Social commerce, Live commerce - trong đó Video Commerce đã chiếm tới 25% tổng giá trị hàng hóa TMĐT khu vực - và cơ hội TMĐT xuyên biên giới nhờ các FTA mà Việt Nam tham gia. Tuy vậy, ông Nguyễn Hữu Tuấn cũng thẳng thắn chỉ ra các hạn chế của TMĐT Việt Nam. Tỷ lệ TMĐT trong tổng bán lẻ còn thấp (10%), thanh toán tiền mặt còn phổ biến và tình trạng hàng giả, hàng kém chất lượng vẫn là vấn đề nhức nhối. Không những thế, sự cạnh tranh giữa các nền tảng lớn như Shopee, TikTok, Lazada ngày càng khốc liệt.

Những tồn tại, hạn chế cần sự điều chỉnh của Luật

Chính vì vậy, để giải quyết những khó khăn này, ông Nguyễn Hữu Tuấn cho rằng, dự thảo Luật TMĐT đang được xây dựng là bước đi quan trọng nhằm thiết lập khung pháp lý chặt chẽ hơn. Luật sẽ quy định rõ ràng các mô hình kinh doanh mới như livestream bán hàng, nền tảng tích hợp đa dịch vụ, tiếp thị liên kết, giao kết hợp đồng tự động. Đặc biệt, dự thảo tăng trách nhiệm của các chủ thể, yêu cầu định danh xác thực bắt buộc. Các nền tảng TMĐT phải xác thực người bán, kiểm duyệt nội dung, giám sát hàng giả/hàng cấm và cung cấp dữ liệu cho cơ quan quản lý. Đồng thời, nền tảng nước ngoài sẽ phải thành lập pháp nhân hoặc ủy quyền đại diện tại Việt Nam và thực hiện ký quỹ.

Dự thảo Luật cũng hướng đến phát triển TMĐT xanh, bền vững, hỗ trợ DN nữ chủ, startup và DN vùng khó khăn. Theo ông Nguyễn Hữu Tuấn, đây là bước hoàn thiện quan trọng để củng cố niềm tin người tiêu dùng, tạo môi trường cạnh tranh lành mạnh và đưa TMĐT trở thành công cụ đắc lực cho mọi DN, đặc biệt là SME, trong kỷ nguyên kinh tế số. Được biết, dự thảo Luật bao gồm 7 chương, 48 điều, bám sát 6 chính sách lớn đã được Chính phủ thông qua, gồm: Quy định các loại hình nền tảng TMĐT và trách nhiệm của các chủ thể tham gia; Quy định mạng xã hội hoạt động TMĐT, nền tảng tích hợp đa dịch vụ; Quy định về hoạt động TMĐT có yếu tố nước ngoài; Quy định hoạt động bán hàng livestream, tiếp thị liên kết; Quy định dịch vụ hỗ trợ cho TMĐT; Quy định chính sách hỗ trợ phát triển TMĐT theo hướng xanh, bền vững. Dự thảo Luật chỉ điều chỉnh quyền và nghĩa vụ của các chủ thể sử dụng nền tảng internet để thực hiện hoạt động thương mại. Các hoạt động kinh doanh, thương mại và các chủ thể tham gia hoạt động TMĐT vẫn tuân thủ pháp luật chuyên ngành có liên quan như trong môi trường vật lý. Hiện hạ tầng pháp luật về TMĐT hiện hành chủ yếu được điều chỉnh tại hai văn bản: Nghị định 52 và Nghị định 85 (trong đó Nghị định 85/2021/NĐ-CP của Chính phủ: Sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định số 52/2013/NĐ-CP ngày 16/5/2013 của Chính phủ về TMĐT). Do đó, dự thảo Luật đã sửa đổi, bổ sung các quy định so với hạ tầng pháp luật hiện hành như sau:

Thứ nhất, bổ sung định vị pháp lý toàn diện các mô hình TMĐT, từ bán hàng trực tiếp đến mô hình nhiều bên; tăng cường trách nhiệm của nền tảng trong việc rà soát, hỗ trợ thu hồi sản phẩm lỗi, bảo vệ người tiêu dùng và lưu trữ giao dịch phục vụ kiểm tra.

Thứ hai, mở rộng trách nhiệm của mạng xã hội có hoạt động TMĐT, nền tảng tích hợp đa dịch vụ; bổ sung quy định về trách nhiệm ngăn lạm dụng vị thế, bảo đảm cạnh tranh lành mạnh.

Thứ ba, bổ sung quy định về định danh người bán hàng trong nước (qua VNeID) và nước ngoài (qua giấy tờ pháp lý) nhằm minh bạch giao dịch.

Thứ tư, bổ sung quy định về trách nhiệm của chủ thể bán hàng livestream, tiếp thị liên kết về định danh, minh bạch thông tin và bảo vệ người tiêu dùng.

Thứ năm, bổ sung quy định về trách nhiệm của chủ quản nền tảng nước ngoài trong việc lập pháp nhân hoặc ủy quyền pháp nhân đủ năng lực tại Việt Nam để thực hiện các nghĩa vụ về thuế, tranh chấp, bảo vệ người tiêu dùng. Thứ sáu, bổ sung quy định về trách nhiệm tối thiểu của các đơn vị cung cấp dịch vụ hỗ trợ TMĐT và cơ chế phản ứng nhanh để yêu cầu ngừng hợp tác với nền tảng vi phạm pháp luật.

Thứ bảy, quy định yếu tố đặc thù trong hợp đồng điện tử có chức năng đặt hàng; bổ sung quy định về hợp đồng tự động và trách nhiệm của các bên liên quan. Thứ tám, bổ sung quy định về phát triển thị trường TMĐT trong nước và xuất khẩu; chính sách đặc thù cho vùng sâu, vùng xa, đối tượng yếu thế, DN nhỏ và hộ kinh doanh.

	Thái Lan áp thuế 10% với hàng nhập khẩu giá rẻ để bảo vệ doanh nghiệp nội địa
	Thu thuế thương mại điện tử tăng 65%, khẳng định đà bứt phá của kinh tế số Việt Nam
	Hàng loạt nền tảng thương mại điện tử bị điều tra tại châu Âu

Ngô Sơn