Kỳ 2: Yêu cầu đổi mới công tác phổ biến giáo dục pháp luật

Bộ Tư pháp tổ chức tọa đàm lấy ý kiến góp ý về việc sửa đổi, bổ sung Luật Phổ biến, giáo dục pháp luật 2012. Ảnh: T.L

Đổi mới tư duy xây dựng văn hóa tuân thủ pháp luật

Ngày 18/11/2024, Văn phòng T.Ư Đảng có Thông báo số 108-KL/TW về Kết luận của Tổng Bí thư Tô Lâm tại buổi làm việc với Ban Cán sự Đảng Bộ Tư pháp, trong đó yêu cầu “đổi mới công tác PBGDPL và tập trung xây dựng văn hoá tuân thủ pháp luật”. Vấn đề văn hóa tuân thủ pháp luật được Tổng Bí thư Tô Lâm nêu ra trong bối cảnh đất nước ta đang bước vào Kỷ nguyên mới, kỷ nguyên vươn mình của dân tộc; xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của dân, do dân, vì dân; yêu cầu của Đảng, Nhà nước về đổi mới tư duy trong xây dựng pháp luật và tổ chức thi hành pháp luật. Để đáp ứng yêu cầu, bối cảnh đó, một trong những nhiệm vụ là bảo đảm thượng tôn Hiến pháp và pháp luật.

Ngày 30/4/2025, Bộ Chính trị đã ban hành Nghị quyết số 66-NQ/TW về đổi mới công tác xây dựng và thi hành pháp luật đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong Kỷ nguyên mới, trong đó chỉ đạo: tập trung xây dựng văn hóa tuân thủ pháp luật, bảo đảm thượng tôn Hiến pháp và pháp luật. Việc tuân thủ pháp luật đóng vai trò vô cùng quan trọng và mang tính chất sống còn đối với sự ổn định và phát triển bền vững của quốc gia. Việc xây dựng một xã hội văn minh, hiện đại, thượng tôn hiến pháp và pháp luật, tuân thủ pháp luật là mục tiêu mà Đảng và Nhà nước ta đang hướng tới. Để đạt được mục tiêu kỳ vọng đó, thì việc hình thành, duy trì cũng như phổ biến “văn hóa tuân thủ pháp luật” trong mỗi cá nhân, tổ chức và toàn xã hội là yếu tố then chốt.

Trong bối cảnh thực hiện tinh gọn bộ máy, nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý Nhà nước, quản lý xã hội đã và đang đặt ra những yêu cầu về trình độ, năng lực, phẩm chất đạo đức và đặc biệt là văn hoá tuân thủ pháp luật trong đảng viên, cán bộ, công chức, viên chức. Là một yếu tố đã được nhận diện - mặt trái của kinh tế thị trường - sự chống phá của các thế lực thù địch trên tất cả các lĩnh vực của đời sống xã hội đã tác động đến tâm tư, tình cảm, đạo đức, lối sống và hành vi ứng xử của đội ngũ cán bộ, đảng viên và Nhân dân.

Nghị quyết Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII của Đảng đã nhấn mạnh: “Xây dựng con người Việt Nam thời đại mới, gắn kết hài hòa giữa giá trị truyền thống và giá trị hiện đại”. Vì vậy, việc xây dựng văn hóa tuân thủ pháp luật đối với đội ngũ cán bộ, đảng viên là nhiệm vụ rất quan trọng để đáp ứng yêu cầu xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam hiện nay.

Văn hóa tuân thủ pháp luật được coi là có vai trò quan trọng không thể thiếu trong sự nghiệp xây dựng, hoàn thiện pháp luật, xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa và tinh thần thượng tôn Hiến pháp, pháp luật. Việc phát triển văn hóa tuân thủ pháp luật vừa nhằm tạo động lực nâng cao tri thức pháp luật, hướng tới ứng xử, quan hệ với pháp luật một cách văn minh, phù hợp với giá trị chân - thiện - mỹ; vừa góp phần khơi dậy và lan tỏa các giá trị tốt đẹp của văn hóa pháp luật trong cộng đồng và toàn xã hội.

Văn hóa tuân thủ pháp luật của cán bộ, Nhân dân là một trong những yếu tố quan trọng trong quá trình xây dựng và duy trì một hệ thống pháp luật minh bạch, công bằng và hiệu quả. Mối quan hệ này có sự tác động qua lại giữa hai nhóm đối tượng và có ảnh hưởng sâu rộng đến nền tảng pháp lý của một quốc gia.

Công tác phổ biến giáo dục pháp luật cần thể chế hóa kịp thời

Sau khi tổng kết 10 năm thi hành Luật PBGDPL, Bộ Tư pháp tiếp tục theo dõi, đánh giá việc triển khai luật, đến nay qua hơn 12 năm thực hiện trên thực tế, bên cạnh những chuyển biến tích cực, một số quy định trong Luật đã bộc lộ vướng mắc, bất cập; như: chưa phân định rõ ràng trách nhiệm, thẩm quyền PBGDPL chuyên ngành của các cơ quan ở T.Ư và địa phương cũng như giữa chính quyền địa phương các cấp. Một số quy định trong luật cũng không còn phù hợp với chủ trương đẩy mạnh phân cấp, phân quyền cho địa phương; chưa thống nhất với các quy định trong lĩnh vực giáo dục, tài chính.

Việc hiện đại hóa, ứng dụng công nghệ thông tin và chuyển đổi số trong công tác PBGDPL chưa được quy định rõ trong luật, do đó chưa tạo được cơ sở pháp lý cho việc xây dựng, quản lý và triển khai hoạt động này bảo đảm hiệu quả, tổng thể, đồng bộ. Tiêu chuẩn, điều kiện, chế độ, chính sách dành cho đội ngũ báo cáo viên pháp luật, tuyên truyền viên pháp luật cần nghiên cứu, đánh giá và sửa đổi phù hợp để động viên, thu hút được sự tham gia của lực lượng này. Công tác PBGDPL cho các nhóm đặc thù và việc xã hội hóa đã được quy định trong luật nhưng chưa khả thi, cần có chính sách, giải pháp có tính “đột phá”…".

Phó Cục trưởng Cục Phổ biến giáo dục pháp luật và Trợ giúp pháp lý (PBGDPL&TGPL) – Bộ Tư pháp Phan Hồng Nguyên cho biết, thời gian qua Đảng đã có một số chủ trương, yêu cầu mới về công tác PBGDPL cần thể chế hóa kịp thời. Công tác PBGDPL được yêu cầu đổi mới để góp phần thực hiện thắng lợi các mục tiêu chung theo Nghị quyết Đại hội Đảng lần thứ XIII và các mục tiêu, nhiệm vụ đề ra về xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam theo Nghị quyết số 27-NQ/TW. Đặc biệt đồng chí Tổng Bí thư Tô Lâm đã nhấn mạnh về việc xây dựng văn hóa tuân thủ pháp luật trong cán bộ, Nhân dân.

Công tác tổ chức thi hành pháp luật cũng cần đổi mới tư duy, xác định rõ trách nhiệm của tổ chức, cá nhân, nhất là trách nhiệm của người đứng đầu trong tổ chức thi hành pháp luật. Nhất là trong bối cảnh thực hiện tinh gọn bộ máy, sắp xếp, sáp nhập, thực hiện mô hình chính quyền địa phương 2 cấp (không còn cấp huyện) đòi hỏi cần có sự điều chỉnh, định vị lại trách nhiệm của các cơ quan, tổ chức đối với công tác PBGDPL cho phù hợp, bảo đảm rõ vai, rõ việc, rõ trách nhiệm và đẩy mạnh phân cấp, phân quyền triệt đề với phương châm “địa phương quyết, địa phương làm và địa phương chịu trách nhiệm”.

(Còn nữa)

Kỳ 1: Công tác phổ biến giáo dục pháp luật đi vào cuộc sống

Bạch Dương