Độ tuổi của bố mẹ là một trong những nguyên nhân gây khuyết tật ở trẻ

Khám sàng lọc khiếm thính cho trẻ trên địa bàn TP Hà Nội. Ảnh minh hoạ

7% dân số từ 2 tuổi trở lên có khuyết tật

Theo Luật Người khuyết tật, “người khuyết tật là người bị khiếm khuyết một hoặc nhiều bộ phận cơ thể hoặc bị suy giảm chức năng được biểu hiện dưới dạng tật khiến cho lao động, sinh hoạt, học tập gặp khó khăn”. Về phân dạng, có 6 dạng khuyết tật, bao gồm khuyết tật vận động; khuyết tật nghe, nói; khuyết tật nhìn; khuyết tật thần kinh, tâm thần; khuyết tật trí tuệ; khuyết tật khác.

Riêng với đối tượng trẻ em, theo Khảo sát gánh nặng bệnh tật toàn cầu năm 2004, tỷ lệ khuyết tật ở trẻ em trên phạm vi toàn cầu chiếm 5,1% ở nhóm 0-14 tuổi. Không có sự khác biệt đáng kể giữa tỷ lệ khuyết tật ở trẻ trai và gái mặc dù tỷ lệ trẻ khuyết tật ở trẻ trai cao hơn chút ít so với trẻ khuyết gái.

Tại Việt Nam, theo báo cáo của Tổng cục Thống kê, điều tra quốc gia về người khuyết tật Việt Nam 2016 cho thấy có hơn 7% dân số từ 2 tuổi trở lên (tương đương với khoảng 6,2 triệu người) có khuyết tật và có 13% dân số (tương đương với gần 12 triệu người) sống trong gia đình có người khuyết tật.

Còn theo UNICEF, ước tính có khoảng 1,1 triệu trẻ em khuyết tật độ tuổi dưới 16 tuổi; trong đó, loại khuyết tật phổ biến nhất là khuyết tật về vận động (22,4%), khuyết tật về nói (21,4%).

Theo tài liệu, nguyên nhân khuyết tật của trẻ em được chia làm 3 giai đoạn: Trước sinh, trong sinh và sau sinh. Trong đó, ở giai đoạn trước sinh: nguyên nhân khuyết tật ở trẻ là do bệnh của mẹ khi mang thai (vi rút, bệnh giáp trạng, ngộ độc thai, tiểu đường, chấn thương…); tuổi của mẹ (>35 tuổi) và bố (>45 tuổi) khi sinh con; mẹ phơi nhiễm môi trường độc hại khi mang thai (các kim loại nặng, chất độc dùng trong nông nghiệp, thực phẩm, các loại thuốc, chất kích thích…); bất thường Nhiễm sắc thể, Gen, chất liệu di truyền thai nhi.

Giai đoạn trong sinh gồm: Can thiệp sản khoa (dùng kẹp/hút lấy thai, mổ đẻ, kích thích đẻ…); Trẻ đẻ non (<37 tuần); Thiếu oxy não (ngạt); Cân nặng khi sinh thấp (<2.500g); Vàng da nhân não do bất đồng nhóm máu.

Giai đoạn sau sinh: Chấn thương sọ não; chảy máu não; nhiễm trùng thần kinh; suy hô hấp; Phơi nhiễm các yếu tố môi trường độc hại (hoá chất, thuốc trừ sâu, kim loại nặng…); Sốt cao co giật.

Phát hiện sớm – can thiệp sớm giúp trẻ khuyết tật hoà nhập cộng đồng

Từ thực trạng đó, phát hiện sớm và can thiệp sớm có tác động tích cực tới trẻ, cha mẹ, gia đình và xã hội, tạo cơ hội cho trẻ khuyết tật hội nhập xã hội và có cuộc sống tốt đẹp hơn. Trong đó, phát hiện sớm trẻ khuyết tật là các biện pháp sàng lọc rối loạn phát triển của trẻ theo độ tuổi và giai đoạn nhằm phát hiện trẻ có yếu tố nguy cơ bị khuyết tật để gửi đi khám, phân loại khuyết tật, từ đó có biện pháp can thiệp sớm. Can thiệp sớm là áp dụng bất kỳ một dịch vụ hoặc hình thức hỗ trợ nào cho trẻ khuyết tật và cha mẹ trẻ hoặc gia đình và môi trường xung quanh giúp trẻ phát triển và hoà nhập vào cuộc sống.

Cụ thể, phát hiện sớm- can thiệp sớm khuyết tật trẻ em gồm các bước: Nhận biết sớm là quan sát được những dấu hiệu đầu tiên gợi ý sự phát triển của trẻ có thể có nguy cơ hoặc bất thường về thể chất, giác quan, tâm thần và hành vi. Phát hiện sớm là sự nhận diện một cách hệ thống các dấu hiệu bất thường về phát triển, thể chất, giác quan, tâm thần và hành vi, các công cụ sàng lọc để phát hiện sớm các bất thường sẽ được thành viên gia đình, cộng đồng hoặc các nhà thực hành về y tế hoặc giáo dục thực hiện. Kết quả sàng lọc chưa phải là chẩn đoán, trẻ cần được khám chuyên khoa để có chẩn đoán cuối cùng.

Chẩn đoán là sự xác định các khiếm khuyết về phát triển hoặc bất thường về thể chất, giác quan, tâm thần và hành vi do các nhà chuyên môn chuyên ngành sâu. Tập huấn bao gồm các hoạt động có mục tiêu nhằm tác động tới trẻ và môi trường, tạo điều kiện thuận lợi cho sự phát triển của trẻ. Hướng dẫn phụ huynh, gia đình là huấn luyện, tư vấn cho phụ huynh, gia đình như giúp phát hiện và chấp nhận trẻ, giúp có đáp ứng phù hợp với hành vi của trẻ, hướng dẫn, tư vấn về các hoạt động kích thích phát triển, tập luyện, đồng thời, cung cấp các thông tin cần thiết.

Về biện pháp và hình thức can thiệp sớm, theo Bộ Y tế, biện pháp can thiệp sớm được thiết kế nhằm giải quyết các nhu cầu về phát triển của trẻ khuyết tật, bao gồm quy định về can thiệp sớm cần thiết cho trẻ khuyết tật và các lĩnh vực cần phát triển ở trẻ (thể chất, nhận thức, giao tiếp, tình cảm, xã hội, thích ứng).

Các dịch vụ can thiệp sớm cụ thể là ngôn ngữ trị liệu; hoạt động trị liệu; vật lý trị liệu; các dịch vụ về thị lực; các dịch vụ cung cấp công nghệ và dụng cụ trợ giúp; các dịch vụ y tế chi nhằm mục đích chẩn đoán và đánh giá; các dịch vụ phát hiện sớm, khám sàng lọc và đánh giá; các dịch vụ sức khỏe cần thiết làm cho trẻ được hưởng lợi từ các dịch vụ can thiệt sớm; huấn luyện gia đình, tư vấn và thăm tại nhà; hướng dẫn đặc biệt; các dịch vụ tâm lý; các dịch vụ điều phối; các dịch vụ công tác xã hội; giao thông và các dịch vụ liên quan cần thiết nhằm bảo đảm cho trẻ khuyết tật và gia đình có thể nhận được dịch vụ can thiệp sớm.

Lưu ý, các dịch vụ can thiệp sớm phải được các chuyên gia cung cấp dịch vụ chuyên nghiệp đảm nhiệm, đó là kỹ thuật viên ngôn ngữ trị liệu; kỹ thuật viên hoạt động trị liệu; kỹ thuật viên vật lý trị liệu, chuyên gia tâm lý; y tá điều dưỡng; chuyên gia dinh dưỡng; kỹ thuật viên gia đình; bác sĩ nhi khoa; bác sĩ phục hồi chức năng và bác sĩ các chuyên khoa khác; người làm công tác xã hội; chuyên gia giáo dục đặc biệt; giáo viên nhà trẻ và giáo viên mầm non.

	Nâng cao chất lượng chăm sóc sức khỏe người cao tuổi, trẻ em, người khuyết tật
	Giáo dục trẻ khuyết tật ngày càng hoàn thiện
	Ươm mầm phát triển tài năng, năng lực trẻ mồ côi, người khuyết tật

Bảo Long