Đình Đông Đạo, nét đặc sắc của một di tích lịch sử và kiến trúc nghệ thuật

Cảnh quan Đình Đông Đạo

Nằm ở địa thế rất thuận tiện đường giao thông nên du khách có thể đến du lãm Đình Đông Đạo qua nhiều cách, nếu đi đường bộ, di chuyển trên Quốc lộ số 2 từ Hà Nội ngược trở lên hay từ Việt Trì xuôi về ngã tư Tam Dương, rẽ tiếp theo đường đi Me (thị trấn Hợp Hòa, huyện Tam Dương) khoảng chừng 200 m là tới di tích. Nếu đi đường sắt, du khách đi xe lửa tuyến Hà Nội - Lào Cai xuống ga Vĩnh Yên, rồi đi tiếp theo chỉ dẫn đường bộ sẽ tới di tích.

Đình Đông Đạo thuộc loại Di tích lịch sử và kiến trúc nghệ thuật, nhưng trải qua thời gian, cũng không tránh khỏi việc xuống cấp. Nên năm 2019, UBND tỉnh Vĩnh Phúc đã có chủ trương đồng ý tu bổ di tích, vốn từ nguồn ngân sách hỗ trợ của tỉnh, địa phương và xã hội hóa. Đến nay, công trình tu bổ Đình Đông Đạo đã hoàn thành giai đoạn 1, giai đoạn 2 mục sân vườn sẽ sớm được xây dựng trong thời gian tới. Đình nằm trên khu đất cao và bằng phẳng hướng Nam bốn mùa đón gió, không gian xung quanh thoáng đãng đẹp mắt. Phía trước đình có sân rộng được trồng cây cảnh cổ thụ và có tường xây che chắn.

Đầu Đao Đình Đông Đạo được trang trí cầu kì tinh xảo, mang đậm nét kiến trúc thời Hậu Lê.

Kết cấu kiến trúc của đình Đông Đạo có tổng số cột trong toàn đình là 44 chiếc (8 cột cái, 36 cột nhỏ) xếp thành 6 hàng kê trên các tảng đá chống ẩm. Vật liệu làm đình là các loại gỗ tốt được gia cố cần thận mực thước, mộng mạng chặt chẽ nên trải qua hàng trăm năm đình vẫn bền vững. Tọa lạc trên diện tích đất rộng rãi, Đình Đông Đạo bố trí 5 cửa ra vào ứng với 5 gian cũng rộng rãi và thông thoáng. Mặt khác các cột, xà đều phải to khỏe (cột cái cao 4m6 chu vi 1m5, cột quân cáo 3m6 chu vi 1m4). Đặc biệt do có thêm 2 dĩ nên 4 góc đình có 4 kèo xô từ góc vuông ăn chéo lên cột trốn trên xà đùi tạo cho mái đình xòe rộng ra.

Thủ từ Nguyễn Văn Phong cho biết, từ khi xây dựng đến nay, do thời gian và những biển cố của lịch sử, đình đã được tu sửa lớn một số lần, thay đổi một vài chi tiết kiến trúc, ví dụ năm 1938 dỡ hậu cung dựng lên khám thờ ở tòa đại đình, năm 1950 lợp lại mái bằng ngói sông cầu, năm 1993 xây cổng và tường bao quanh. Dù trùng tu, tôn tạo nhưng Đình Đông Đạo vẫn còn nguyên nét kiến trúc chạm khắc căn bản của một ngôi đình thời Hậu Lê.

Mái Đình Đông Đạo

Cùng với kiến trúc chắc khỏe, đình Đông Đạo được trang trí bởi nhiều bức chạm trổ phản ánh những ước vọng về cuộc sống hạnh phúc thanh bình của nhân dân ta thời Hậu Lê. Trong đó, điển hình là các bức sau chạm trổ ở hai kẻ gian giữa phía trước đình tả cảnh Long cuốn thủy (rồng hút nước)… được các nghệ nhân có tay nghề điêu luyện chạm trổ hết sức tinh vi.

Ngoài ra, điểm đặc biệt khiến Đình Đông Đạo xứng danh là di tích có kiến trúc nghệ thuật, là tất cả các kẻ truyền đều được đục chạm tạo dáng đẹp, giàu giá trị nghệ thuật và thẩm mỹ. Với hàng chục bức kẻ truyền, bố trí ở bốn bề không để trơn, mà được đục chạm trang trí cầu kỳ hoa văn hình rồng, hoa lá cách điệu, vân mây...

Kiến trúc đình Đông Đạo hết sức công phu tỷ mỷ. Nghệ thuật kiến trúc và chạm khắc đình Đông Đạo là kiến trúc và chạm khắc ăn nhập với nhau một cách hài hòa, bổ sung hỗ trợ cho nhau. Từng bức chạm được bố trí một cách hợp lý, đúng chỗ cần thiết. Chạm trổ đẹp, cầu kỳ nhưng không lắt nhắt, đa dạng nhưng có sự chọn lọc nội dung phù hợp với kiến trúc khiến cho kiến trúc đã khỏe lại đẹp. Tuy có vẻ đồ sộ nhưng không nặng nề, lại như cao rộng thêm ra.

Mái đình hình rồng cuộn mang tạo vẻ uy nghi cổ kính, kiệu chính của đình phục cho ngày lễ được trang trí sơn son, thiếp vàng 9 đạo sắc phong được phục dựng và lưu giữ cẩn thận trong đình.

Theo tư liệu lưu trữ ở Bảo tàng tỉnh Vĩnh Phúc vị thần được thờ ở đình Đông Đạo dựa theo ngọc phả do Hàn lâm Viện Đông các đại học sỹ Nguyễn Bính biên soạn và các sắc phong còn lưu lại thì Đình Đông Đạo thờ Bạch Hạc cao quan đại vương, húy là Thổ Lệnh và Thạch Khanh. Bình sinh hai ông có tài chữa bệnh, khi mất lại rất linh ứng nên được thờ ở nhiều nơi.

Cùng với nhiều nơi khác, nhân dân làng Đông Đạo cũng rước thần hiệu Bạch Hạc Cao quan đại vương về thờ ở đình làng mình để mong được sự hiển linh che chở. Trước đây, lễ hội đình làng được tổ chức vào ngày 13 tháng Giêng và 10/8 âm lịch gọi lại “khai sắc” và “ khai địa mạch”. Nhưng ngày nay chỉ tổ chức vào ngày 13 tháng Giêng, còn ngày 10/8 chỉ cúng chay.

Sỹ Hào