Đánh giá kỹ các rủi ro trước khi quyết định mua trái phiếu doanh nghiệp

Lãi suất cao, rủi ro lớn

Trong 10 năm trở lại đây, thị trường trái phiếu DN ở Việt Nam có tốc độ tăng trưởng bình quân trên 30% và là một trong những thị trường có tốc độ tăng trưởng cao nhất ở châu Á. Hiện nay, quy mô thị trường đạt xấp xỉ 14% GDP. Ông Đỗ Ngọc Quỳnh, Tổng thư ký Hiệp hội Thị trường Trái phiếu Việt Nam, cho biết hiện có khoảng 50 triệu người có tài khoản ngân hàng và lượng tiền gửi dân cư trong hệ thống ngân hàng khoảng hơn 5 triệu tỷ đồng. Trong khi lãi suất đang có xu hướng giảm và hiểu biết của người dân, nhà đầu tư về thị trường tài chính ngày càng tăng lên.

Sự phát triển của thị trường trái phiếu DN trong những năm gần đây là điểm tích cực, đã hỗ trợ tích cực cho DN trong việc huy động vốn trung, dài hạn phục vụ sản xuất kinh doanh. Tuy nhiên, sự phát triển nhanh cũng đang đặt ra một số vấn đề về chất lượng trái phiếu phát hành, đặc biệt là trái phiếu phát hành riêng lẻ đang tiềm ẩn nhiều rủi ro. Theo đánh giá của các chuyên gia, hiện đầu tư vào trái phiếu DN có 4 rủi ro.

Thị trường trái phiếu DN đã có sự phát triển mạnh mẽ trong thời gian qua

Thứ nhất là rủi ro tín dụng, tức tổ chức phát hành trái phiếu không có khả năng trả lãi suất định kỳ hoặc thanh toán khoản gốc đúng hạn. Thứ hai là rủi ro thanh khoản, nhà đầu tư không thể ngay lập tức bán được trái phiếu khi có nhu cầu tiền mặt, hoặc không bán được trái phiếu với mức giá kỳ vọng, hoặc chi trả nhiều chi phí để bán được trái phiếu. Thứ ba là rủi ro định giá lãi suất điều chỉnh, mức điều chỉnh không hợp lý dẫn tới lãi suất cao nhưng rủi ro lớn. Thứ tư là các nhóm rủi ro khác bao gồm: Rủi ro mua lại, tái đầu tư, rủi ro thị trường (lạm phát, lãi suất, bất ổn kinh tế), rủi ro sự kiện (thay đổi về pháp lý, thiên tai và đại dịch).

Số liệu từ Bộ Tài chính cũng cho thấy thời gian qua, khối lượng trái phiếu không có tài sản đảm bảo chiếm 51% tổng khối lượng phát hành, trong đó, đến 90% trái phiếu không có tài sản bảo đảm là trái phiếu do tổ chức tín dụng và công ty chứng khoán phát hành. Bộ Tài chính đã nhiều lần khuyến nghị đối với các DN có tình hình tài chính yếu kém, nếu huy động vốn trái phiếu bằng mọi giá, trường hợp gặp rủi ro do hoạt động sản xuất, kinh doanh khó khăn sẽ dẫn đến không trả được nợ cho nhà đầu tư.

Nhà đầu tư nên làm gì?

Trước thực trạng này, nhằm hạn chế rủi ro trên thị trường trái phiếu DN, bảo vệ nhà đầu tư, đặc biệt là các nhà đầu tư cá nhân không có khả năng phân tích, đánh giá rủi ro, Bộ Tài chính đã đẩy mạnh thông tin tuyên truyền, đồng thời đưa ra các quy định về phát hành trái phiếu DN. Ông Nguyễn Hoàng Dương, Phó Vụ trưởng Vụ Tài chính các ngân hàng và tổ chức tài chính (Bộ Tài chính) cho rằng: “Trong thời gian qua, việc hoàn thiện khung pháp lý trái phiếu DN luôn gắn với sự phát triển của thị trường. Khi thị trường trái phiếu DN phát triển nhanh, nhiều nhà đầu tư cá nhân tham gia thị trường, về phía cơ quan quản lý nhà nước đã chủ động đánh giá những rủi ro. Đặc biệt là các nhà đầu tư cá nhân ít có khả năng nhận định, lường trước các rủi ro khi tham gia thị trường. Theo quy định mới hiện nay việc phát hành trái phiếu DN riêng lẻ sẽ chỉ dành cho những nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp, những người có khả năng nhận biết, đánh giá khả năng rủi ro khi đầu tư, việc phát hành trái phiếu ra công chúng dành cho mọi đối tượng nhà đầu tư”.

TS. Nguyễn Trí Hiếu thì khuyến nghị, nhà đầu tư cá nhân mua trái phiếu DN không chỉ đặt mục tiêu lãi suất cao ở hiện tại, mà phải tìm lối thoát cho những năm sắp tới. Trong giai đoạn nền kinh tế bị đang phải đối mặt với nhiều khó khăn vì dịch bệnh, đây không phải lúc nhà đầu tư cá nhân bùng nổ và kiếm lợi nhuận bằng mọi giá, mà là thời điểm của sự cân nhắc tính toán kỹ lưỡng.

Còn theo ông Phạm Minh Tuấn - Phó Chủ tịch Hội đồng quản trị Tập đoàn Bamboo Capital Group, để tham gia thị trường trái phiếu DN, nhà đầu tư cần trả lời câu hỏi tại sao mình đầu tư nó?. Trái phiếu mang lại dòng tiền đều đặn và phục vụ mục đích nhất định trong việc cân bằng rủi ro trong danh mục đầu tư của mình. Tuy nhiên, khi đầu tư trái phiếu phải hiểu không phải tất cả các trái phiếu là giống nhau. Nhà đầu tư cần tìm hiểu một thang bậc chuẩn để xếp hạng các DN, từ đó thấy được với mức rủi ro như thế thì lãi suất nhận được có hợp lý không.

Nguyễn Đăng