Hồ sơ FinCEN - Vụ nổ lớn trong ngành ngân hàng toàn cầu

Theo các tài liệu mật vừa được tiết lộ, HSBC - ngân hàng lớn nhất của Anh đã chuyển tiền mặt từ tài khoản có dấu hiệu lừa đảo tại Mỹ tới các tài khoản tại Hong Kong trong năm 2013 và 2014. HSBC tuyên bố, họ luôn tuân thủ các trách nhiệm pháp lý trong việc báo cáo hoạt động này.

Vụ lừa đảo diễn ra theo mô hình đa cấp Ponzi – một kiểu đầu tư lừa đảo lấy tiền của người mới tham gia trả cho những người đầu tư trước, hứa hẹn mang lại lợi nhuận cao với ít rủi ro. Luật sư bảo vệ các nhà đầu tư cho rằng, HSBC nên hành động sớm hơn để đóng tài khoản của những kẻ lừa đảo. Tài liệu bị tiết lộ còn cho thấy tiền đã được “rửa” qua một số ngân hàng lớn nhất trên thế giới như thế nào và cách những kẻ phạm tội lợi dụng nhiều Cty ẩn danh tại Anh để che giấu tiền của chúng.

Những tài liệu SAR bị rò rỉ là các báo cáo gửi đến FinCEN trong giai đoạn 2000-2017, trong đó bao gồm thông tin về các giao dịch có tổng trị giá lên tới 2.000 tỷ USD. FinCEN cho rằng, những tiết lộ này có thể ảnh hưởng tới an ninh quốc gia Mỹ và đe dọa cả sự an toàn của những người tiết lộ. Tuần trước FinCEN đã công bố các đề xuất nhằm cải tổ toàn bộ các chương trình chống rửa tiền.

Một chi nhánh của ngân hàng HSBC tại Hong Kong. Ảnh tư liệu

WCM777 – Vụ lừa đảo Ponzi

Vụ lừa đảo liên quan HSBC được gọi là WCM777. Mọi chuyện bắt đầu từ một nhân vật quốc tịch Trung Quốc có tên Xu Ming. Không ai rõ nhân vật này sinh sống tại Mỹ từ bao giờ. Xu Ming sống tại Los Angeles, tự xưng là “Tiến sỹ Phil”, làm mục sư tại các nhà thờ Tin lành. Xu nói rằng ông ta điều hành ngân hàng đầu tư toàn cầu có tên World Capital Market, và sẽ trả 100% lợi nhuận cho các nhà đầu tư trong vòng 100 ngày. Thực chất, Xu cầm đầu mô hình lừa đảo Ponzi WCM777. Thông qua các buổi vận động, mạng xã hội Facebook và hội thảo trực tuyến trên YouTube, Xu đã thu hút được lượng vốn lên tới 80 triệu USD từ nhiều người.

Hàng nghìn người từ các nước Đông Á và cộng đồng Mỹ Latinh đã tham gia mô hình lửa đảo này. Những kẻ tội phạm đã sử dụng các hình ảnh của Cơ đốc giáo và nhắm vào cộng đồng người nghèo tại Mỹ, Colombia và Peru. Nhiều nạn nhân cũng tới từ các quốc gia khác, trong đó có Anh.

Xu bị chính quyền Trung Quốc bắt giữ vào năm 2017 và phạt tù 3 năm về tội lừa đảo. Trả lời ICIJ, Xu cho biết HSBC chưa liên lạc về vụ WCM777, đồng thời phủ nhận đây là mô hình lừa đảo kiểu Ponzi, nhấn mạnh đã bị hiểu nhầm và mục đích chính của ông ta là xây dựng một cộng đồng tôn giáo tại California trên diện tích hơn 1,6km2.

Trách nhiệm của các ngân hàng ở đâu?

Với những gì được tiết lộ, HSBC đã gửi báo cáo đầu tiên về các SAR vào ngày 29-10-2013, liên quan tới khoản tiền trị giá hơn 6 triệu USD được gửi tới các tài khoản tại Hong Kong. Giới chức ngân hàng này khi đó nhận định các giao dịch liên quan “không hề có mục đích kinh tế, kinh doanh hay luật pháp” và nghi ngờ chúng liên quan mô hình Ponzi. Một báo cáo SAR khác được gửi vào tháng 2-2014 xác định 15,4 triệu USD tiếp tục có liên quan tới mô hình này và báo cáo thứ ba ghi nhận giao dịch trị giá gần 9,2 triệu USD cũng như có nhắc đến các động thái pháp lý của Mỹ và một cuộc điều tra do Tổng thống Colombia chỉ đạo. Tuy nhiên, mãi tới tháng 4-2014, các tài khoản liên quan HSBC tại Hong Kong mới bị đóng, và thời điểm đó hầu như không còn tiền trong các tài khoản này.

Theo ICIJ, trong giai đoạn từ 2011-2017, HSBC đã phát hiện các giao dịch bất thường thông qua nhiều tài khoản ở Hong Kong với hơn 1,5 tỷ USD có liên quan tới các hoạt động phi pháp. Tuy nhiên, báo cáo không nêu lên những thông tin quan trọng về khách hàng, bao gồm cả chủ tài khoản cũng như nguồn tiền tới từ đâu.
Theo luật, các ngân hàng phải biết rõ khách hàng của mình là ai, rõ ràng việc chỉ cung cấp các báo cáo về SAR và “bảo toàn” các khoản tiền bẩn của khách hàng trong khi trông chờ giới hành pháp giải quyết vấn đề là không đủ. Nếu có bằng chứng về những hoạt động phạm pháp, các ngân hàng trước tiên nên tạm đóng băng hoạt động của các tài khoản khả nghi.

Hồ sơ FinCEN cũng chỉ ra rằng, ngân hàng đa quốc gia JP Morgan có lẽ đã tiếp tay cho trùm mafia Nga Semion Mogilevich chuyển hơn 1 tỷ USD qua hệ thống tài chính này. Semion Mogilevich bị cáo buộc các tội danh như buôn bán súng, ma túy và giết người. Các ngân hàng có biện pháp để ngăn chặn những khoản lợi nhuận phi pháp được giao dịch qua hệ thống tài chính, song báo cáo SAR do JP Morgan đệ trình năm 2015 sau khi tài khoản có liên quan bị đóng cho thấy văn phòng của ngân hàng này tại London có thể đã chuyển một lượng tiền mặt nhất định.

Theo đó, JP Morgan đã cung cấp dịch vụ cho một Cty nước ngoài có tên ABSI trong giai đoạn từ 2002-2013, dù hồ sơ ngân hàng không xác định rõ quyền sở hữu của Cty này. Trong 5 năm, JP Morgan đã gửi và nhận chuyển khoản các giao dịch tổng trị giá 1,02 tỷ USD. Báo cáo SAR cho rằng Cty mẹ của ABSI có thể “có liên quan tới Semion Mogilevich – kẻ nằm trong danh sách 10 tội phạm bị cơ quan Điều tra Liên bang Mỹ (FBI) truy nã gắt gao nhất”.

Hồng Phúc