Hát đè, bao giờ có quy định rõ ràng?

Từ chuyện nữ ca sĩ Bích Phương bị giật mic khi biểu diễn ở Hạ Long, có rất nhiều vấn đề đặt ra với một show diễn đã được bàn tới: Công tác đảm bảo an ninh, an toàn cho đêm diễn, bảo vệ nghệ sĩ và cả chuyện: Nghệ sĩ hát nhép hay hát đè? Hát đè có phải hát nhép hay không?

Vì khi bị khán giả giật míc, giọng hát của Bích Phương vẫn vang lên, khán giả và giới chuyên môn đều đang tranh luận về chuyện: Như vậy là hát nhép hay hát đè. Riêng cá nhân Bích Phương khẳng định cô không hát nhép, cô chỉ bật nhạc đã có bản phối, cộng lời do điều kiện âm thanh để đảm bảo phần trình diễn tốt nhất mà thôi.

Bích Phương bị phạt 9 triệu đồng trong đó có lỗi liên quan đến việc sử dụng hát đè. Ảnh tư liệu

Hiện nay, hát đè phổ biến ở thị trường âm nhạc quốc tế lẫn Việt Nam. Nhưng thế nào được cho là hát đè, trường hợp nào nghệ sĩ được hát đè vẫn còn có những ý kiến tranh cãi, thậm chí chưa có quy định cụ thể về vấn đề này.

Đến bây giờ, khái nhiệm hát đè - playback vẫn gây tranh cãi về chuyện hình thức này có phải hát nhép hay không? Có những trang âm nhạc xếp playback vào một trong những hình thức hát nhép. Hát đè cứ tạm hiểu là hát chồng lên một bản thu âm sẵn. Bản thu âm sẵn bật ở mức độ nhỏ. Nhưng bản thu âm sẵn đó cũng có những mức độ khác nhau: Có thể là thu một đoạn bè, có thể là thu gần như toàn bài.

Trở lại với trường hợp cụ thể của Bích Phương. Chánh Thanh tra Sở VH&TT tỉnh Quảng Ninh – Bùi Quang Nam - cho biết Bích Phương sai luật. Theo đó, sau khi xảy ra sự cố, Sở đã mời Bích Phương đã tới văn phòng Sở làm việc. Phía nữ ca sĩ đã nộp bản nhạc nền sử dụng trong buổi diễn ngày 27-10, đồng thời đưa ra lý do phải hát đè lên nền nhạc có sử dụng lời hát sẵn.

"Phía Bích Phương giải thích rằng điều kiện môi trường, âm thanh, thời tiết không đảm bảo cho việc biểu diễn. Vì vậy, cô ấy quyết định hát đè lên nền nhạc có một phần lời thu âm sẵn để đảm bảo tiếng hát dày dặn, hay hơn", Chánh Thanh tra Sở VH&TT tỉnh Quảng Ninh nói. Sở VH&TT tỉnh Quảng Ninh đã căn cứ vào bản nhạc phía Bích Phương nộp cũng như các video ghi lại vụ việc để đưa ra kết luận cuối cùng. Theo đó, giọng ca 30 tuổi không hát nhép. Tuy nhiên, quy định hiện hành của Nhà nước không có khái niệm hát đè, chỉ có điều khoản về việc ca sĩ phải hát trên nền âm thanh mộc, không được phép có giọng hát "đỡ" phía dưới. Vì vậy, việc làm của Bích Phương vẫn sai luật.

Về vấn đề giọng ca người Quảng Ninh chưa được cấp phép biểu diễn, ông Bùi Quang Nam khẳng định đây là trách nhiệm của phía đơn vị tổ chức. Tổng hợp hai lỗi trên, phía Bích Phương và đơn vị tổ chức đêm diễn 27-10 bị phạt 9 triệu đồng.

Điểm đáng nói là không chỉ Bích Phương là nghệ sĩ hát đè duy nhất, nhưng cô gần như là trường hợp đầu tiên bị phạt vì sử dụng hát đè. Thực tế là có rất nhiều nghệ sĩ Việt sử dụng bản hát đè khi trình diễn. Sơn Tùng M-TP là một ví dụ. Nhạc của Sơn Tùng khá riêng biệt: Nhanh, lời dài, đan cài yếu tố hip hop, rap nhiều. Do đó, hầu hết phần trình diễn được nam ca sĩ chuẩn bị backing vocal (giọng hát thu sẵn, được làm nhỏ) ở điệp khúc, đoạn rap hay thậm chí cả bài. Bởi nếu không sử dụng hát đè, phần biểu diễn của ca sĩ khó đạt được những hiệu ứng như mong muốn, ngay chuyện hát …đủ lời cũng khó.

Trên thế giới, việc các nghệ sĩ sử dụng hát đè không thiếu, có cả những nghệ sĩ nổi tiếng, lý do là để thực hiện những phần biểu diễn khó, với vũ đạo, với việc sân khấu biến chuyển liên tục, nếu không sử dụng hát đè, họ khó biểu diễn thật trọn vẹn tiết mục của mình. Tuy nhiên, cách làm này cũng thường chỉ áp dụng với những sân khấu lớn, ngoài trời và nhạc điện tử chứ không áp dụng cho những bản pop, ballad…

Cả ở Việt Nam và thế giới hiện nay, thực hiện những bản hát đè cũng có rất nhiều kiểu, có những bản phần trình diễn, nghệ sĩ sử dụng hát đè đến 70% -80%. Điều đó không kém hát nhép là mấy. Trong khi hát nhép bị cấm, hát đè… vẫn chưa có quy định cụ thể.

Nhiều nhạc sĩ, nhà sản xuất âm nhạc… cho rằng, hát đè là cách làm dễ hiểu trong điều kiện âm thanh của chương trình không tốt, đồng thời đảm bảo chất lượng tiết mục và sức khỏe của ca sĩ. Theo họ, cách làm này không xấu nhưng là trong trường hợp đè có chừng mực. Có nghĩa là vẫn nên có những quy định cụ thể: Khi nào được sử dụng hát đè, hát đè bao nhiêu % thời lượng bài hát, hay sử dụng với những thể loại nhạc nào. Vì thế, để tránh những tranh cãi, tốt nhất là quy định về biểu diễn nghệ thuật cần cụ thể về vấn đề này. Bởi Bích Phương từng nói chuyện gặp sự cố của cô chẳng khác nào là gặp… vận xui. Nếu không có sự cố đó, chưa chắc cô đã bị xử phạt chuyện hát đè.

Với xu hướng của âm nhạc hiện nay, chắc chắn thời gian tới, hình thức hát đè sẽ thường xuyên thêm, chứ không có chuyện giảm đi. Bởi nhạc điện tử lên ngôi cùng với nhiều đoạn lời khó thực hiện khi biểu diễn live, nghệ sĩ vẫn cần đến sự hỗ trợ từ bản hát đè. Nên quy định rõ ràng về vấn đề này là thực sự cần thiết.

Nam Dương