PGS.TS Phan Văn Các: Trọn đời gắn bó với nơi truyền lửa

Năm 1969, sinh viên Phan Văn Các tốt nghiệp trường ĐH Dược Hà Nội. Với kết quả học tập xuất sắc, ông đã được giữ lại trường. Tuy nhiên, khi chuẩn bị nhận công tác, ông được phòng Tổ chức cán bộ gọi lên động viên về Phân hiệu ĐH Y khoa miền núi để giảng dạy. Nghe thấy vậy, ông cảm thấy thoáng buồn bởi nếu như về địa phương công tác thì đồng nghĩa với việc phải xa gia đình, xa vợ con ở Hà Nội.

Nhưng sau một thời gian dài suy nghĩ, chàng dược sĩ trẻ đã quyết định theo sự phân công của Bộ Y tế về Thái Nguyên bắt đầu sự nghiệp. Đây là một cơ duyên nhưng cũng là thử thách lớn đối với một sinh viên vừa mới ra trường. PGS.TS Phan Văn Các không thể quên những ngày tháng gian khó cùng đồng nghiệp và học trò sơ tán ở nhiều nơi khi Phân hiệu ĐH Y khoa miền núi mới được thành lập. Ban đầu, trường sơ tán ở La Hiên, Võ Nhai. Quá trình nhà trường xây dựng cơ sở mới trong thời chiến rất khó khăn.

Trường lớp phải được ngụy trang khéo léo, cẩn thận cùng với nhà dân sao cho không tạo ra sự khác biệt để tránh máy bay không người lái của Mỹ thường xuyên bay lượn săn tìm mục tiêu. Sau đó trường phải chuyển địa điểm, hơn một năm ở Phổ Yên, dù gian khó nhưng thầy và trò của Phân hiệu ĐH Y khoa miền núi có rất nhiều kỷ niệm. Khối trưởng Phan Văn Các ngoài việc hàng ngày lên lớp giảng dạy bộ môn Dược lý, đêm về soạn giáo án còn phải kiêm thêm nhiệm vụ sát sao với học trò. Ông luôn nhắc nhở sinh viên phải gần gũi và thân thiện với nhân dân địa phương.

PGS.TS Phan Văn Các luôn xúc động khi nhắc lại những giai đoạn khó khăn của ngày đầu xây dựng Phân hiệu ĐH Y khoa miền núi. (Ảnh: B.Sa)

Tháng 9-1972, giảng viên Phan Văn Các nhận được thông báo quay về La Hiên để chuẩn bị đi thực tập sinh dài hạn tại Hungary. Sau bốn năm hoàn thành việc học về nước, ngoài việc giảng dạy tại bộ môn Dược lý, ông cùng các đồng nghiệp tích cực xây dựng cơ sở vật chất cho nhà trường. Ông được giao đảm nhiệm chức vụ Phó phòng Nghiên cứu khoa học, nhiệm vụ của ông là phụ trách thư viện và xây dựng phòng thí nghiệm trung tâm của trường.

Những ngày đầu đảm nhận công việc, ông cùng đồng nghiệp đưa ra một vài đề xuất trang thiết bị để trình cấp trên nhưng thường không được đáp ứng, bởi lúc đó nước ta còn nghèo, kinh phí cấp cho các trường rất khó khăn. May mắn đến với thầy trò Phân hiệu ĐH Y khoa miền núi vào năm 1977, khi một đoàn của Tổ chức Y tế thế giới (WHO) phụ trách nhánh Tây Thái Bình Dương có dịp sang thăm trường và thấy được đời sống, cơ sở vật chất thiếu thốn của nhà trường, nên muốn giúp đỡ bằng cách hỗ trợ kinh phí. Trong khoản tài trợ của WHO cho Nhà nước ta có kinh phí hỗ trợ một số BV và các trường ĐH mua các trang thiết bị, trong đó có Phân hiệu ĐH Y khoa miền núi.

Vì thế, ông đề đạt với lãnh đạo trường trực tiếp lên Hà Nội xin Viện Trang thiết bị một bản catalog các thiết bị y tế của Nhật để tham khảo. Song song với việc xây dựng phòng thí nghiệm trung tâm, công tác thư viện cũng được ông Phan Văn Các hết sức quan tâm. Hàng năm, trên cơ sở kinh phí của nhà trường, phòng Nghiên cứu khoa học có trách nhiệm tìm kiếm các tài liệu, sách để bổ sung các tài liệu cần thiết cho thư viện.

Đặc biệt, ông còn có công lớn trong việc xuất bản tập san đầu tiên của Phân hiệu ĐH Y khoa miền núi. Số đầu tiên của tập san được xuất bản năm 1978 với tên gọi Tóm tắt đề tài nghiên cứu khoa học của Phân hiệu ĐH Y khoa miền núi.

Phó giáo sư Phan Văn Các tâm sự: “Sinh viên của trường chủ yếu là thuộc vùng dân tộc ít người nên phương pháp giảng dạy của các giảng viên cũng phải chú ý rất nhiều. Giáo trình chỉ có một nhưng các bộ môn đều phải xây dựng một bài giảng riêng. Trong quá trình dạy học, người thầy giáo luôn tìm cách dạy sao cho sinh viên dễ hiểu nhất, đặc biệt là phải gắn với thực tế”. Dù ở cương vị nào, PGS Phan Văn Các luôn nhắc nhở bản thân và chỉ đạo các cán bộ giảng viên phải tuân thủ quy tắc trong giảng dạy theo tinh thần của lời thề Hippocrates, 12 điều y đức của Bộ y tế cũng như lời dạy của Chủ tịch Hồ Chí Minh về y đức.

Giảng viên phải dạy sao cho sinh viên tiếp thu kiến thức một cách chuẩn chỉnh nhất theo yêu cầu đào tạo của chuyên ngành y, cụ thể sinh viên phải học các môn khoa học cơ bản như toán, lý, hóa, tiếp theo là các môn y cơ sở như giải phẫu, giải phẫu bệnh, dược lý, răng hàm mặt…rồi mới được học thực hành ở khối lâm sàng.

Tham gia giảng dạy tại bộ môn Dược lý nhiều năm, giảng viên Phan Văn Các có nhiều kinh nghiệm trong việc nghiên cứu cây thuốc. Bên cạnh các kiến thức về thành phần, tính chất và công dụng, ông còn biết rõ điều kiện thổ nhưỡng của các loại cây. Sau nhiều năm học tập tại trường ĐH Dược Hà Nội, cùng nhiều lần qua trường để học hỏi kinh nghiệm, ông nhận thấy trường ĐH Y Dược Thái Nguyên cần có một khu vườn nhỏ, trồng các cây thuốc để giúp các em sinh viên có thể học tập, thực hành.

Khoảng đầu những năm 90, với cương vị là Phó hiệu trưởng nhà trường, ông đã phát động phong trào trồng vườn dược liệu. Ông cho bố trí khu vườn trường thành từng tầng lớp như ruộng bậc thang, mỗi tầng trồng một cây thuốc khác nhau và giao cho đoàn thanh niên cùng một số cán bộ phòng Hành chính chịu trách nhiệm chăm sóc. Từ đó, khu vườn dược liệu luôn xanh ngát, giúp nhiều thế hệ học trò có được những kiến thức thực tiễn và trở thành công cụ giảng dạy thiết yếu của bộ môn Đông y.

Cho đến hiện nay, nhà trường không ngừng tăng cường đầu tư ngân sách, từng bước chuẩn hóa, hiện đại hóa cơ sở vật chất, củng cố và nâng cấp, mua sắm trang thiết bị phục vụ cho đào tạo và nghiên cứu khoa học. Trường ĐH Y Dược Thái Nguyên, mà tiền thân là Phân hiệu ĐH Y khoa miền núi đã trở thành cái nôi đào tạo ra nhiều thế hệ học trò, đáp ứng nhu cầu cán bộ y tế cho khu vực miền núi phía Bắc Việt Nam. Mỗi khi nhớ về những ngày đầu gian khó, PGS.TS Phan Văn Các không khỏi xúc động và nghẹn ngào...

Khổng Duyên